کارلوس کاستاندا (Carlos Castaneda) نویسنده آمریکایی‌تبار بود که به خاطر کتاب‌هایی که درباره تجربیات او با یک شمن ناهمتا به نام دن خوان نپواکتل نوشته است، شناخته می‌شود. او در تاریخ 25 دسامبر 1925 در پریاکسی، پرو متولد شد و در تاریخ 27 آوریل 1998 در لس آنجلس، کالیفرنیا وفات یافت.
نخستین کتاب کاستاندا به نام “The Teachings of Don Juan: A Yaqui Way of Knowledge” در سال 1968 منتشر شد و به سرعت مورد توجه جامعهٔ علمی و انسان‌شناسان قرار گرفت. این کتاب‌ها به شکل نیمه‌مستند و نیمهٔ ادبی نگارش شده‌اند و در آنها، کاستاندا تجربیات خود با دون خوان نپواکتل، شمن یا آدمی عجیبی که در صدای بالا و نزدیکی شرق آریزونا زندگی می‌کرد، را توصیف می‌کند.
در سال‌های پس از انتشار کتاب اول، کاستاندا تعدادی دیگر از کتب را نیز به نام خود منتشر کرد. او در این کتاب‌ها تجربیات خود در زمینهٔ شمنیزم، معنویت، و فهم ابعاد مختلف واقعیت را به تفصیل توصیف می‌کند.
واقعیت کاستاندا و تاریخ متناقضی دارد. بسیاری از انسان‌شناسان و پژوهشگران علوم اجتماعی تحت تأثیر کاستاندا و اثرات مثبت یا منفی آن بر جامعهٔ شمنی در غرب مطالعاتی را انجام داده‌اند. برخی از افراد اعتقاد دارند که کاستاندا اطلاعات معنوی خود را در قالب داستان‌های ادبی منتشر کرده و واقعیت تجربیاتش مورد اشکال گیری قرار داده است.
کاستاندا و کتاب‌هایش همچنان موضوع بحث و جدل در جامعهٔ انسان‌شناسی و دین‌شناسی هستند و تأثیری قابل توجه در مطالعات مربوط به شمنیزم و معنویت دارند.
تجربیات شخصی: در کتب خود، کاستاندا توصیفات جذابی از تجربیات شخصی خود با دون خوان نپواکتل ارائه می‌دهد. او در طی سال‌های طولانی ادعا کرده است که از دانش و تکنیک‌های شمنی دون خوان آموخته و تحت آموزش او قرار گرفته است. این تجربیات از جمله سفرهای خود به دیگر بُعد‌ها و تفسیر ابعاد مختلف واقعیت، بسیاری را جذب کرده است.
موضوع اثرات کاستاندا: کتب کاستاندا بر موضوعاتی مانند تغییر واقعیت، سفرهای روحانی، تفسیر رؤیاها، و مسائل مرتبط با شمنیزم و معنویت تمرکز دارند. این اثرات به طور ویژه در دهه‌های 1960 و 1970 میلادی بسیار موفق بودند و بسیاری از خوانندگان جوان در آن دوران را به تجربه‌های معنوی و ماوراءی جلب کردند.
بحران و انتقادات: با وجود موفقیت کتب کاستاندا، تحقیقات و انتقاداتی نیز مطرح شد که به تأثیر واقعیت داستان‌های او شک می‌افکند. بسیاری از انسان‌شناسان و نویسندگان معتقدند که کاستاندا از افرازه‌های ادبی و ادب‌سازی بهره‌برده و تجربیات خود را به شکل داستانی زیبا و ادبی توصیف کرده است، در حالی که واقعیت علمی این تجربیات مبهم است.
میراث و تأثیر: کتب کاستاندا همچنان تا کنون تأثیرگذار هستند و مورد مطالعه و بحث ادبی و معنوی قرار دارند. تأثیر او بر شمنیزم در غرب و انگیزه‌دهی به افراد برای جستجوی معنویت و شناخت اعماق ذات خود همچنان حاضر است.
ارتباط با مردمیت: یکی از ملاک‌های مورد انتقاد درباره کاستاندا این بود که در طول زندگی خود، همواره تلاش کرده تا خصوصیت‌های شخصیت دون خوان نپواکتل را مخفی نگه دارد و واقعیت این شخصیت مبهم بماند. این موضوع انتقاداتی در مورد واقعیت تجربیات او ایجاد کرده و مسئلهٔ مصداقی از معتب‌کاری و چالش برانگیز برای پژوهشگران و انسان‌شناسان به وجود آورده است.
ادامه‌ی تأثیرات: تأثیر کتب کاستاندا بر انسان‌شناسی و مطالعات دینی نه تنها در دهه‌های گذشته بلکه در دوران معاصر نیز ادامه دارد. برخی از محققان سعی دارند تا تأثیرات او را بر مسائل معاصر مانند رفتارهای مذهبی، معنویت فردی، و نگاه به دنیا مورد بررسی قرار دهند.
جذب به دیگر فرهنگ‌ها: کتب کاستاندا نقشی در جذب افراد به فرهنگ و معنویت‌های دیگران بازی کرده است. او در کتب خود تجربیات خود با یک شمن ناهمتا از فرهنگ ناهمتا به نام دون خوان نپواکتل را توصیف می‌کند که به خوانندگان امکان می‌دهد تا به مفاهیم و تجربیاتی خارج از فرهنگ خود بیشتر بپردازند.
معنویت در دنیای مدرن: کتب کاستاندا توصیف معنویت و جستجوی معنوی در دنیای مدرن را ترویج می‌کنند. این اثرات به ویژه در دهه‌های 1960 و 1970 میلادی، زمانی که جنبش‌های معنویتی و روحانی در آمریکا و سراسر دنیا بسیار قوی بودند، آشکارتر بود.
در کل، کارلوس کاستاندا و کتب او همچنان موضوع اصلی بحث و توجه در زمینه‌های مطالعات دینی، انسان‌شناسی، و معنویت می‌باشند. تاریخچه و تأثیرات مختلفی را در جوامع معاصر و درک ما از معنویت و واقعیت ارائه می‌دهند، حتی اگر موضوع واقعیت تجربیاتش همچنان موضوع بحران باقی بماند.